Pamplona

As een van die grootste byeenkomste in die wereld, behoort Pamplona se bulwedloop in elke dapper reisiger se dagboek te wees. Maar ek het in elk geval gegaan.

Dit was die laaste dag van die bulwedloop - die groot aantrekkingskrag van Pamplona se eeue-oue, jaarlikse San Fermin fees.

Met sonsopkoms reeds het mense begin plekke inneem op die roete waarlangs die bulle (en dalk hulle) enkele ure later sou hardloop - vanaf die kraal waarin die diere oornag aangehou word en die arena (Plaza de Toros), waar hulle almal uiteindelik sou sneuwel.

Ek het vir meer as 'n dag 'n slegte voorgevoel gehad. Teen 7vm het ek paniekerig begin word, en teen 7.45vm was ek totaal vreesbevange. Hierdie dag is my laaste, het ek gedink terwyl ek my naels in my man se arm geslaan het. En ek was maar net 'n toeskouer.

Die Spanjaarde hou nie eintlik daarvan dat vrouens deelneem nie, maar dis nie die rede waarom ek eerder verkies het om vanaf die 6-voet hoe houtreelings, wat elke dag langs die grootste deel van die 800m-roete opgerig word, te kyk nie. Ek raak eenvoudig nie opgewonde by die vooruitsig van 'n kwaai 600kg bul op steroiede wat in my rigting storm nie. Sien, ek het op 'n plaas grootgeword en is deur baie goed gejaag - volstruise, tarentale, donkies, bokke... En al was net my broers werklik 'n bedreiging, kan ek steeds die vrees van 'n potensiele slagoffer onthou. Verder onthou ek ook hoe ek tweede laaste in die 100m naellope gekom het toe skoolatletiek nog verpligtend was.

Behalwe vir vrouens, kinders en dronkies wil baie inwoners van Pamplona ook nie he uitlanders mag deelneem nie. En dit weet ek, omdat dit presies is wat een van hulle vir ons gese het. "Wat's julle?" het hy geskree. "Frans? Duits? Engels? Wat soek julle hier? Hoekom kyk julle dit nie op TV nie?" En hy was huilerig oor die ongeregtigheid totdat almal uiteindelik huis toe is.

Kort voor hulle die bulle loslaat (om 8vm) wil dit lyk of die vroeere sangria-geinspireerde brawade van baie hardlopers vir ernstige besinning begin plek maak. Daar's ongelooflike spanning in die lug, dan raak die hordes toeskouers vir 'n wyle stil in afwagting, en die skoot (wat die loslaat van die bulle aandui) gaan af. Vir bykans vyf minute is dit elke man en elke bul vir homself.

Ons was op die 'pylvak', net voor die Plaza de Toros, so ons moes nog 'n paar angstige minute wag. Baie gou kom die eerste golf hardlopers om die draai - almal tradisioneel aangetrek in wit, met rooi nekdoeke en rooi serpe om hul middellywe. Toe kom daar nog 'n groep mense, wat so te se agteruit loop en resepte uitruil. Want toe die eerste paar bulle om die draai kom met sulke klang-klang-klang klokke om hulle nekke, kon mens hulle verwar met 'n klomp koeie. Hulle het meer soos Ferdinand, daardie storieboekbul wat net rondgesit en blomme geruik het, gelyk as soos die aggressiewe, moordlustige monsters waarvoor ons gewag het. Ek het my naels baie teleurgesteld uit my man se arm getrek. Die mense rondom ons was ewe verdwaas. Ons wou bloed sien! Natuurlik moes ons naby die begin van die resies gewees het toe die bulle nog vars en vinnig wees - ons weet dit nou. Maar toe moes ons, soos die res van die wereld, agterna op 'n kroeg se TV na die hoogtepunte kyk en wonder hoe dit sou voel om daar te wees.

Diegene wat kaartjies gekry het vir die Plaza de Toros kan na die stiervegte kyk, waarin al die bulle wat aan die wedloop deelgeneem het in drie stadiums (tercios) doodgemaak word. Sommige reken dis 'n ongelooflike skouspel en 'n kuns, en beslis iets om te sien. Ander raak histeries oor die sinnelose gemartel van diere. Stierveg-entoesiaste meen 'n geveg met 'n goeie matador is die mees edel manier vir hierdie manjifieke bulle om te sterf.

Ons het nie kaartjies gehad nie, en op daardie oomblik het ons ook nie belanggestel nie. Ons wou net iewers 'n bietjie gaan le. Soos derduisende ander. Ons sien nooit soveel aksie voor nege in die oggend nie, en dit was boonop 'n baie, baie lang nag.

Daardie San Fermin Feesnagte is berug. Hulle hou nooit op nie. Dit begin alles op 6 Julie om 12-uur die middag wanneer almal seremonieel hulle rooi nekserpe opsit. En dit eindig eers die nag van die 14e met 'n optog. Tussenin word die hele ou deel van die stad in een groot straatpartytjie omskep. Sover jy loop is daar 'n aansteeklike karnaval-gees (baie lekker musiek en baie dronk mense), asook 'n onaangenaame dreinreuk, wat mens laat besef die spanning (of die tapas) moet iets verskrikliks wees. Teen 6-uur die oggend hou die partytjies tydelik op as die adrennaliensoekers na die roete waarlangs die bulle gaan hardloop begin beweeg . (Jy moet vroeg gaan as jy 'n goeie staanplek wil he.) Na die wedloop begin die gefuif weer van voor af. Maar op die laaste dag maak alles so vinnig toe, dit voel eintlik onwerklik. Binne 'n paar uur ondergaan die stad 'n totale gedaanteverwisseling. Almal het min of meer genoeg gehad.

Behalwe vir die groepie wat vroegoggend op die 15e terugkeer na die wegspringplek en wag vir die eerste voertuig wat verbykom en dan hardloop hulle maar weer.

(Klets Augustus 2003)